تالاب بی‌تاب سینه سوزان خوزستان

 هورالعظیم تشنه است و این تشنگی را هورنشینان باور دارند. وقتی آتش، به خرمن هورالعظیم تشنه زد؛ تر و خشک را با هم سوزاند، این آتش سوزی پایانی برای این تالاب و آغاز دیگر از سوء مدیریت در حق محیط زیست است، از گاومیش‌های تشنه گرفته تا ماهیان جان داده در شوره زارها، تنها بخشی از تشنگی تالاب است، هورنشینان به اندازه وسعت خشکی هورالعظیم سخن بر لب دارند در طی یکسال گذشته زمانی که خشکی این تالاب به قیمت جان آبزیان تمام می‌شد دام‌های تشنه به آب‌های تبدیل به لجنزار شده هور پناه می‌بردند،عمق فاجعه زمانی به اوج رسید که دامدار، صیاد و کشاورز خواستار حقوق خود شدند؛ تا جایی که شیر زن خوزستانی تمام تشنگی دیروز، امروز و فردای نیامده خوزستان را در یک جمله “مظاهرات سلمی است، ما آب و زمین‌مان را می‌خواهیم”، فریاد زد، تا شاید مدیر و مسئولی تکیه زده بر کرسی ریاست دریابد ایران تاب تشنگی فرزندان خود را در شمال و جنوب، شرق و غرب را ندارد.

خداوند به داد هورالعظیم برسد

طی بارندگی چند روز اخیر امید می‌رفت لبان تشنه هورالعظیم، هامون، تالاب گاوخونی و حتی سایر رودخانه‌ها و تالاب‌ها با باران‌های سیل آسا سیراب شود اما زهی خیال باطل، گویا قدرت بشر به قدری زیاد است که مانع از حرکت طبیعت برای نجات بخشی از خود می‌شود، به دنبال وقوع سیلاب در نقاط مختلف کشور طی این روزها حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد تالاب جازموریان آبگیری شد اما  تالاب هامون همچنان کاملا خشک است و هورالعظیم و گاوخونی وضعیت مطلوبی ندارند.بر همین اساس آرزو اشرفی‌زاده مدیر کل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌ها در سازمان حفاظت محیط زیست درباره وضعیت تالاب هورالعظیم در پی وقوع سیلاب‌های اخیر می‌گوید: این تالاب وضعیت خوبی ندارد. حدود ۵۰ درصد از حقآبه هورالعظیم از سمت ایران داده شد اما از بخش عراق به علت خشکی گسترده این اتفاق نیفتاد. اخیرا شاهد آتش‌سوزی ناشی از این خشکسالی در قسمت عراقی هور بوده‌ایم و  به دنبال همکاری برای اطفای حریق تالاب هورالعظیم در بخش عراقی هستیم.

آینده‌ای بد در انتظار هورالعظیم

وی اضافه کرد: در صورت تداوم شرایط فعلی در هورالعظیم، اواخر تابستان و در فصل پاییز وضعیت بدتری را شاهد خواهیم بود و امکان دارد بخش ایرانی هورالعظیم به کانون ریزگردها تبدیل شود چرا که امسال حوضه کرخه هم وضعیت مناسب آبی  ندارد.

سمیه رفیعی رییس فراکسیون محیط زیست در مجلس یازدهم در مورد شرایط نامطلوب هورالعظیم، به خانه ملت می‌گوید: بیش از دو دهه است نفس‌های پایانی هورالعظیم در خوزستان با دست درازی بیش از اندازه بشر به شمارش افتاده است، در ابتدای دهه ۹۰ با  بهره برداری از چاه‌های نفتی در دل تالاب هورالعظیم و کشت برنج کمر به قتل هور بسته شد، تا جایی که امروز شاهد مرگ تدریجی این تالاب هستیم.

هور نان تعداد کثیری از اهالی بومی را می‌داد

نماینده مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس در مجلس یازدهم افزود: هورالعظیم به عنوان یکی از بزرگترین تالاب‌های خوزستان، از گذشته‌های دور محل کسب درآمد بسیاری از اهالی بومی منطقه بود که با خشک شدن این تالاب شاهد بیکاری تعداد کثیری از ماهیگیران و دامپروران هستیم، این تالاب علاوه بر اینکه زیستگاه زندگی بسیاری از جانوران و گیاهان بود فرصت شغلی فراوانی برای مردم خوزستان نیز  فراهم کرده بود که نانشان را از هور طلب می‌کردند.

حدودا از دهه 70 بوی نفت از دل هور العظیم بلند شد و پای شرکت ملی نفت چین را به صورت جدی به این تالاب باز کرد و حفاری برای رسیدن به نفت در هورالعظیم آغاز و تبدیل به یکی از میدان‌های نفتی کشور شده که این شروعی برای نابودی این تالاب و تبدیل شدن آن به مرداب راکدی بود

وی با اشاره به رد پای اکتشافات نفت در هورالعظیم تصریح کرد: حدودا از دهه 70 بوی نفت از دل هور العظیم بلند شد و پای شرکت ملی نفت چین را به صورت جدی به این تالاب باز کرد و حفاری برای رسیدن به نفت در هورالعظیم آغازی برای تبدیل شدن این تالاب  به یکی از میدان‌های نفتی کشور محسوب می‌شد که این شروعی برای نابودی«هور» تبدیل شدن آن به مرداب راکدی بود!

شرکت نفت مرگ هورالعظیم را نمی‎‌بیند

نماینده مردم در مجلس یازدهم ادامه می‌دهد: امروز تالاب هورالعظیم در کنار کشاورزی نادرست قربانی اکتشافات نفتی و ساخت و سازهای جاده‌ای شده است؛ ساخت و سازهایی که برخی متخصصان  آن را کاملا غیر استاندارد دانسته و از سال‌های گذشته خواستار توقف آنها بوده‌اند. اما ظاهرا شرکت نفت نه تنها به مرگ تالاب بلکه به اعتراضات مردمی هم توجهی نداشته‌ است.

نمی‌گذاریم «میانکاله» مسیر «هور»  را ادامه دهد

رفیعی با بیان اینکه تخریب محیط زیست گاهی دیگر باز نمی‌گردد، گفت: زمانی که صحبت نفت به میان می‌آید گویا تمام مباحث از محیط زیست گرفته تا نابودی حیات وحش دیگر اهمیتی برای مسئولان ندارد؛ هورالعظیم قربانی تصمیمات غیر اصولی است، این حجم از تخریب محیط زیست شاید تا چند دهه دیگر بازنگردد، اگر دیروز هزینه فایده حفاری چاه نفت را محاسبه کرده و مانع احداث جاده‌های متعدد در هورالعظیم بودیم امروز پیشنهادات غیر کارشناسی در مورد میانکاله نمی‌شنیدیم.

قوه مقننه از قدرت نظارتی حوزه محیط زیست استفاده می‌کند

رییس فراکسیون محیط زیست در ادامه یادآور شد: امروز این دریاچه به سمت مرگ تدریجی پیش می‌رود اگر وزارت نیرو و سازمان محیط زیست به عنوان متولیان اصلی به میدان نیایند بی شک تبعات گرانی را بابت این خشکسالی می‌پردازیم، به گونه‌ای که گرد و خاک بلند شده از خوزستان استان‌های همجوار را تحت تاثیر قرار خواهد داد؛ قوه مقننه از قدرت نظارتی خود در این راستا استفاده خواهد کرد و بی شک تمام متولیان و مقصرانی که دستی در پرونده خشکی هورالعظیم دارند مورد سوال قرار خواهند گرفت.

سید مجتبی محفوظی نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به آتش گرفتن حدود ۲۲ هزار هکتار از بخش عراقی تالاب هورالعظیم به خبرنگار خبرگزاری خانه ملت می‌گوید: در روزهای اخیر شاهد آتش گرفتن حدود ۲۰۰ هکتار در بخش ایرانی هور بودیم که با اقدامات به موقع و همکاری مدیریت بحران، مهار آتش سوزی به طرق استاندارد ممکن شد و از گسترش آن جلوگیری شد.

نماینده مردم آبادان در مجلس شورای اسلامی افزود: خشک شدن پوشش گیاهی بخشی از تالاب بین‌المللی هورالعظیم به دلیل وقوع خشکسالی و گرمای شدید از جمله عوامل اصلی آتش سوزی‌های متوالی در قسمت عراقی این تالاب است. جهت وزش باد معمولاً از شمال غرب به جنوب غرب و غرب به شرق بود و همین موضوع سبب می‌شود شهرهای هویزه، سوسنگرد، بستان و حتی مرکز استان خوزستان (اهواز) از دود ناشی آتش سوزی تالاب در امان نباشد، همانگونه که شاهد هستید این تشنگی تبعات گسترده دیگری به دنبال دارد که امروز خود را در قالب آتش سوزی وسیع نشان داده است.

 ترکیه با خودخواهی تمام عراق، سوریه و ایران را نادیده گرفت 

وی با اشاره به سدسازی متعدد کشورهای همسایه افزود: سدسازی‌های متعدد ترکیه و بستن آب از سرچشمه‌ها مانع از سرازیر شدن حقابه به سمت عراق شد و تا حدودی بخش جنوب غرب استان خوزستان را در برگرفته است، سد سازی‌هایی در قالب طرح داپ و گاپ بر روی رودخانه‌های دجله و فرات امروز این خشکی را بیش از گذشته نشان داده که با بهره برداری کامل از این سدها به زودی عراق، سوریه و ایران به خاطر خشک شدن اراضی پایین دست و تالاب هورالعظیم دچار خشکسالی و گردوغبار می‌شوند.

نماینده مردم در مجلس یازدهم یادآور شد: تمام تشنگی هور به سدسازی کشورهای همسایه ختم نمی‌شود بلکه برخی از این مشکلات مربوط به سدسازی داخلی است، وزارت نفت برای اینکه حلقه چاه‌های نفت را در هورالعظیم احداث و اقدام به استخراج  نفت کند، راه‌های آبی بسیاری را بسته است.

مسئولان به صورت ویژه به سد سازی ترکیه ورود کنند

عضو هیئت رئیسه کمیسیون فرهنگی مجلس با انتقاد از سدسازی‌های متعدد داخلی تاکید کرد: سدسازی‌های بیشمار داخلی نیز نقش بسزایی در خشکسالی هورالعظیم داشته است در این بین وزارت امور خارجه باید در پروژه سدسازی‌های کشور ترکیه ورود جدی داشته باشد و نمایندگان هم پیگیر این مسئله از طرف  این وزارتخانه هستند، همچنین در مسئله سدسازی‌های داخلی وزارت نیرو باید پاسخگو باشد.

نماینده مردم در مجلس یازدهم در مورد نقش وزارتخانه‌ها در خشکی هورالعظیم تصریح کرد: سدهایی که در مسیر آبی به سمت خوزستان ساخته شده‌اند، پروژه‌های ظالمانه‌ای است که مانع  انتقال آب از سرچشمه‌های کارون به سمت استان‌های کویری شده و یکی از دلایل شدت گیری گرد و غبار منطقه خوزستان همین سدسازی متعدد بوده است.

وی با اشاره به استفاده مردم بومی از نعمات  تالاب هورالعظیم یادآور شد: وجود هور در خوزستان و نرسیدن حقابه به آن منجر به تبخیر بیش از اندازه آب آن شده و عاملی برای افزایش رطوبت هوا است، خشکی هورالعظیم تبعات نگران کننده‌ای برای کشور به همراه خواهد داشت.

 تبعات بی آبی گران تمام می‌شود

محفوظی افزود: جنوب کشور به دلیل گرمای شدید با تنش‌های آبی گسترده‌ای روبرو بوده تا جایی که این خشکی خطراتی برای زیستگاه‌های حیواناتی همچون گاومیش را به همراه داشته است؛ تبدیل شدن هورالعظیم به لجن زار و گند آب یعنی مرگ احشامی که برای ادامه حیات به آب نیازمند هستند، دوام این رویه یعنی نابودی صنعت گاومیش داری، خشکسالی متمادی در طی سال‌های اخیر ادامه داشته و منجر به از بین رفتن مراتع سبز تالاب شده است.

عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان یادآور شد: بسیاری از مردم بومی این منطقه که شغل ماهیگیری دارند و معیشت خود را از همین طریق به دست می‌آوردند با  شدت گیری خشکی هورالعظیم طبیعتا بیکار خواهند شد. ضمن اینکه این منطقه یکی از زیستگاه‌های مهم پرندگان مهاجر آبزی بود که برای تولید مثل در فصول خاصی مهاجرت می‌کردند، خشکی این تالاب ابعاد متفاوتی از مشکلات زیست محیطی را به دنبال خواهد داشت.

در ادامه قاسم ساعدی نماینده مردم دشت آزادگان و هویزه در مجلس شورای اسلامی در مورد تشنگی تالاب هورالعظیم به خانه ملت گفت: وضعیت تالاب هورالعظیم در شرایط نگران کننده‌ای قرار دارد، به جهت عدم تعیین حقابه از طرف وزارت نیرو رهاسازی آب به سد کرخه به کندی صورت می‌پذیرد، از طرفی گرمای حاکم در مناطق جنوبی به قدری افزایش یافته که میزان تبخیر آب را در این مناطق به شدت رشد یافته است.

«هور» فرزند مشترک ایران و عراق

عضو مجمع نمایندگان استان خوزستان اشتراک تالاب هورالعظیم ما بین ایران و عراق را دلیلی دیگر بر خشکی آن دانست و تاکید کرد: حدود ۹۰ درصد بخش عراقی تالاب هور خشک شده است همین خشکی عاملی بر آتش سوزی‌های متمادی شده و متاسفانه با تخریب‌هایی که توسط وزارت نفت در چند سال اخیر برای استخراج منابع نفتی شاهد بودیم دلیلی برخشکی بیش از اندازه تالاب شده است و هورالعظیم را تبدیل به کانون ریزگردها کرده است.

جلساتی مشترک برای خاموش کردن آتش هورالعظیم

ساعدی در ادامه یادآور شد: شدت گیری گرد و غبار برخاسته از خشکی هورالعظیم شرایط زندگی برای مردم خوزستان سخت کرده است به گونه‌ای که بسیاری از مردم با مشکلات تنفسی، قلبی و عروقی مواجه هستند، در نشست مشترکی که با علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست داشتیم، مقرر شد طی جلساتی با مسئولان عراقی از  آتش سوزی گسترده پیشگیری  شود.

ورود ایران برای  مهار آتش سوزی «هور» از سمت عراق

عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به جزئیات دیداری که با وزیر امور خارجه داشتند، تصریح کرد: مردمان خوزستان به دلیل دود ناشی از آتش سوزی های متمادی تالاب هورالعظیم با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستند بر همین اساس امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه قول مساعد داده تا این مسئله از طرف عراق پیگیری شود، اگر امکان مهار آتش سوزی از طرف عراق وجود ندارد، اجازه ورود جمهوری اسلامی برای خاموشی آتش سوزی صادر شود، امید می‌رود دولت سیزدهم بی آبی خوزستان به ویژه تالاب هورالعظیم که منشا گرد و غبار است را در دستور کار خویش قرار دهد.

هورالعظیم یکی از تالاب‌های بزرگ جنوب کشور محسوب می‌شود که به دلیل اشتراکی که با کشور همسایه عراق دارد، نیازمند نگاه ویژه دو کشور است

نماینده مردم در مجلس یازدهم ادامه داد: هورالعظیم یکی از تالاب‌های بزرگ جنوب کشور محسوب می‌شود که به دلیل اشتراکی که با کشور همسایه عراق دارد، نیازمند نگاه ویژه دو کشور است، حقابه بخش ایرانی تالاب از طریق رودخانه کرخه و قسمت عراقی تالاب به واسطه دجله و فرات تامین می‌شوند؛ متاسفانه بخش عراقی تالاب به دلیل سد سازی‌های متعددی از طرف کشور ترکیه که بر روی دجله و فرات صورت گرفته بیش از بخش ایرانی آسیب دیده است.

 ساعدی در ادامه یادآور شد: سد سازی متعدد کشور ترکیه بدون توجه به حقوق سایر کشورها و نادیده گرفتن حقابه‌های دیگر  همچون کشاورزی، دامداری و تالاب‌ها باعث شده کشورهای پایین دست همچون عراق، سوریه و ایران آسیب جدی ببیند و امروز بخشی از مرگ هورالعظیم به خودخواهی کشوری همچون ترکیه باز می‌گردد که باید از طریق دیپلماسی هر چه سریع‌تر این مسئله مورد بررسی قرار بگیرد.

کلام آخر؛ نگرانی از خشکی کامل هور العظیم و آلودگی محیط زیستی گریبان تمام شهرهای اطراف این تالاب را خواهد گرفت و با سوختن حجم وسیعی از آن، هنوز اقدام موثری برای احیای این تالاب صورت نگرفته است. مرور سرگذشت هور و تصمیم گیری برای استخراج ارزان نفت به واسطه کشور خارجی، امروز سرنوشت این تالاب را به گونه‌ای دیگر رقم زده است، بی تردید اگر افرادی که در این تصمیم‌گیری نقش داشتند مرگ را دانسته و ندانسته برای هور العظیم رقم زده‌اند، اگر ملاحظات محیط زیستی را لحاظ‌ می‌کردند حالا هم این تالاب آب داشت و به وضعیت فلاکت‌بار امروز نمی‌رسید. آیا نباید در مورد تاراج اینگونه کشور کسی پاسخگو باشد؟/