آشنایی با نظام نیمه آزادی در مقررات جزایی
- شناسه خبر: 542
- تاریخ و زمان ارسال: 24 مرداد 1401 ساعت 04:18
- بازدید : 90
- نویسنده: محمد بروغنی
یکی از اصول مهم در علم حقوق، اصل قانونی بودن جرایم و مجازات هاست که بر اساس آن، هر شخصی در صورت ارتکاب جرم باید مجازات قانونی پیش بینی شده برای آن را تحمل کند؛ که حبس نیز یکی از انواع مجازات هاست. اما قانونگذار با وجود تعیین چنین مجازاتی، این نکته را نیز همواره مد نظر دارد که حضور فرد در زندان، ممکن است عواقبی برای اعضای خانواده او به دنبال داشته باشد و از سوی دیگر نیز حضور فرد در زندان، برای دولت و نظام حاکم بر جامعه، هزینه های زیادی در پی خواهد داشت. بر همین اساس قانونگذار به جای حبس، روش های دیگری را نیز در نظر گرفته است تا ضمن اصلاح شخص، زمینه بازپروری و بازگشت او به آغوش جامعه را نیز فراهم کند. یکی از این روش ها، نظام نیمه آزادی است.
نظام نیمه آزادی، تاسیس جدیدی در حقوق کیفری است که بر اساس آن قانونگذار با آزادی نیمه وقت مجرم موافقت می کند. البته برای اعمال این نهاد، قانونگذار دست روی دست نگذاشته و مجرم را تحت نظارت های دائمی هم قرار می دهد تا دیگر دست از پا، خطا نکند.
نظام نیمه آزادی، به شیوه ای جدید از اجرای مجازات گفته می شود که در قانون مجازات اسلامی که در سال 1392 به تصویب رسید، مورد توجه قانونگذار قرار گرفت.
بر اساس ماده 56 این قانون، «نظام نیمه آزادی، شیوه ای است که بر اساس آن محکوم میتواند در زمان اجرای حکم حبس، فعالیت های حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، درمانی و نظایر اینها را در خارج از زندان انجام دهد. اجرای این فعالیت ها زیر نظر مراکز نیمه آزادی است که در سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی تاسیس میشود.»
همچنین در ماده 57 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 آمده است که «در حبسهای تعزیری درجه پنج تا هفت، دادگاه صادرکننده حکم قطعی میتواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه ای، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد. همچنین محکوم میتواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا کند و دادگاه موظف به رسیدگی است.
تبصره [الحاقی 23 اردیبهشت سال 1399]- مقررات این ماده در مورد حبسهای تعزیری درجه دو، درجه سه و درجه چهار، در صورت گذراندن یک چهارم مدت حبس قابل اعمال است.»
کمی دقت در این مواد، ما را به این نکته رهنمون می سازد که استفاده از نظام نیمه آزادی با شرایطی ممکن است که شامل محکومیت فرد به حبس تعزیری درجه پنج الی هفت؛ گذشت شاکی؛ گرفتن تامین مناسب از مجرم؛ تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، آموزشی و حرفه ای و نیز اعلام رضایت محکوم نسبت به اعمال نظام نیمه آزادی است. همچنین نباید این نکته را نیز از قلم انداخت که نظام نیمه آزادی تبیین شده است تا مجرمان با روش های کارآمدتری، اصلاح شده و به جامعه بازگردند.
در این روش، شخص در ظاهر ممکن است آزاد باشد، ولی با توجه به توان و تخصص خود یا با توجه به علاقه ای که برای کار کردن و یادگیری یک حرفه دارد، می تواند برای انجام این امور درخواست داده و در مراکزی که توسط قوه قضاییه تعیین شده است مشغول به کار و فعالیت شود. در این مراکز یک نماینده از طرف قوه قضاییه حضور دارد که زیرنظر قاضی اجرای احکام به کنترل و نظارت بر عملکرد زندانیان می پردازد و گزارش عملکرد آنها را برای قاضی اجرای احکام ارسال می کند.
موضوع دیگری که در این زمینه باید مورد توجه قرار داد، این است که نظام نیمه آزادی را در مواردی، مشابه آزادی مشروط عنوان می کنند. این در حالی است که در آزادی مشروط، شخص بعد از اینکه شرایط آزادی مشروط را به دست آورد، به طور کامل آزاد می شود و در طی این مدت باید از دستورهای دادگاه تبعیت کند؛ ولی در نظام نیمه آزادی، شخص تنها در ساعاتی که مشغول کار است، آزاد است و شب ها باید به زندان بازگردد. البته چون تضمینات لازم را به دادگاه سپرده است، این ارفاق نیز به او داده می شود که با اجازه قاضی اجرای احکام بتواند به انجام بعضی از امور شخصی مانند تحصیل یا ملاقات با اعضای خانواده و… بپردازد و سپس خود را به زندان معرفی کند؛ لذا شخص باید راجع به این قبیل امور از قبل با دادگاه هماهنگ کند تا دادگاه در این رابطه دستورات لازم را جهت کنترل ورود و خروج او به دفتر زندان اعلام کند.
مهدیه سید میرزائی